HOY / El guaraní durante la Guerra contra la Triple Alianza Guaraniñe’ê Ñorairô Guasu aja

Nacionales Hace 23 minutos El guaraní durante la Guerra contra la Triple Alianza Guaraniñe’ê Ñorairô Guasu aja “La lengua que habla toda esta nación, extendida tan a la larga, es una sola, que aunque la hablan en el Brasil, que llaman tupí, es algo distinta, es muy poca la distinción y que no impide nada (su comprensión)”. Existía, sin embargo, una diferencia: el uso del guaraní era mayor en el ámbito doméstico, aunque se puede observar también su uso en el ámbito religioso: En El Semanario del 12 de enero de 1861, Nº 357, se lee que: “El sermón que predicó en la ocasión el presbítero ciudadano Daniel Sosa lo verificó en idioma guaraní (…)” La ocasión a que se refiere la nota fue la inauguración de la fortificación de Humaitá y su templo dedicado a San Carlos de Borromeo, el 5 de enero de 1861. Así, se lee en El Semanario del 18 de noviembre de 1867, en ocasión de un acto, en Pirayú, en ocasión de la colecta de joyas para la entrega de un regalo al mariscal presidente López, consistente en una guirnalda de oro orlada de brillantes y un gorro triunfal también de oro y brillantes: Guarani, ha'eva'ekue upepeve peteî mba'e ohechaukáva joavy oîva ikatéva ha tavaygua apytépe, upe guive oiko ichugui mba'e ombojoajumbaretéva tetâyguakuérape. “Kuñakarai Báez ohenduka iñe'ê ha omombe'u opavavépe mba'éichapa oñembyatýkuri jeguakakuéra ha upekuévo omoñe'êuka Kuatia Guasu ára 6 jasypapegua Karai Guasu Mburuvichapavête López onohêva ára resáre oaguyjeveme'êvo kuñanguérape, ha avei oñembohasákuri guaraníme upe Kuatia Guasu he'íva, ikatu haguáicha oguahê maymavépe, hetavégui umi oñe'êva. Guarani puru ombojoajuve hagua tetâyguápe, ojehechakuaa umi kuatiahaipyre ñorairôha pegua térâ tetâygua kuatiahaipyre, osêva hikuái ary 1867 guive, oikokuévo peteî pytu'u are upe ñorairôme, Paraguái retâ oñemotenonderõguare Kurupa'ytýpe. Umi ambue papapy ogueru umi ñe'êsyry ha moñe'êrâ oporombohetia'éva, ome'êva py’aguasu opavavépe, oñembotuichahápe López ra'ânga ha, ja’ehaguéichama, ojehechauka umi pytaguakuérape aña rembiguáirô. Umi mokôi kuatiahaipyre ojehaíva guaraníme ohechauka avei peteî mba'e ndojehúiva, jesuita-kuéra oñemosê guive, pe guarani ojehaíva oguékuri; Revelado el tratado secreto de la Triple Alianza, y en oportunidad de las fiestas de la Virgen de la Asunción de 1866, el presbítero Téllez, cura rector de la Catedral, también se expresó en guaraní, según El Semanario, del 18 de agosto: Ñorairô aja tupâo ombojoaju Tupâ rembipota, Paraguái rembipotáre. Oñemyasâivo umi Mbohapy Tetâ Joaju ñe'ême'ê ñemi, ha oikokuévo vy'aguasu Paraguái Tupâsy Ára rehegua ary 1866-pe, pa'i Téllez, ha'éva Tupâoguasu ruvicha, avei oñe'êkuri guaraníme, he'iháicha El Semanario, ára 18 jasypoapygua. Finalmente, en el Cacique Lambaré del 22 de agosto de 1867 se afirma que el guaraní se había normalizado en las escuelas y desaparecieron “las listas” y los castigos por usar el guaraní: Ipahápe, Cacique Lambare, ára 22 jasypoapy ary 1867-guápe, oje'ékuri guarani ñe'ê ojepuruha mbo'ehaokuérare hekopete ha opahague “terarysýi” ha jejahéi guarani oñe'êvape guarâ: “Oime oime ndaje escuelero yma, ndo i cuaasei mbaebe oñemotiva ña nde ñeeme. Decoud en su obra La Convención Nacional Constituyente y la Carta Magna de la República que: Ñorairô rire, chovykuéra ruvicha, ogueroviáva pe ñe'ê he'íva guarani ñe'ê ñande'apo'iha, ombotovékuri guarani jepuru mbo'ehaokuérape peteî Kuatia Guasu rupi, oñemyasâiva'ekue ára 7 jasyapy ary 1870-pe, ha hi'arive, ombotovékuri ipuru Tetâ Amandaje Guasúpe oikova'ekue jasypoapy guive jasypa peve ary 1870-pe. Brasileño-kuéra omombe'u, umi Para ha Maranhao-gua, ombohasaha hikuái ojoapytepekuéra purahéi, ñe'ê ky'a, ñe'ê pohýi, ñe'ê tie'y ha maiteikuéra ha ohenduka hikuái Paraguái ñorairôharakuérape, oîha guive. “(...) Paraguái retâme, che añorairôhaguépe ary 1865 guive 1867 peve, ahendúkuri ha ndaha'éi ypykuéra apytépe año, tetâygua rogakuéra rupi, ojepuruha ko ñe'ê, upépe oñembohérava guarani, jepémo iñambue'imi añetehápe, oimeva'erâ upe mba'e ojehu oîre upépe Español ha ápe Portugués: che, upépe, añemongeta porâ hendivekuéra ha aikûmby avei ha'ekuéra he'íva oñe'ê jave ojoapytépe”. Péicha, El Semanario-pe, ára 15 jasypakôi ary 1866-guápe oñemoñe'ê: “felizmente no se encuentra en nuestro ejército esa mescolanza del castellano, inglés, francés, italiano, alemán, y brasilero guaraní que se encuentra en el ejército aliado (…)” “ñanembovy’a ndaiporiha ñane ñorairôharakuéra apytépe upe jehe’a vai inglés, francés, italiano, alemán ha brasileño guarani jajuhukuaáva umi mbohapy tetâ ñorairôharakuéra apytépe (...)” Según José Bessa – Freire, entre las tropas brasileñas, la oficialidad paulista no sabía darse a entender a los batallones amazónicos, sin la mediación de los indios civilizados, que eran los indios amazónicos bilingües nheengatu-portugués distintos de los indios tapuios, indios monolingües que hablaban solo el nheengatu. José Bessa – Freire he'i, Brasil ñorairôharakuéra apytépe, umi mburuvicha paulista-va ndojokupytýikuri umi ñorairôharakuéra amasonagua ndive, upevarâ oipurúkuri hikuái umi ypykuéra iñe'êkôiva, oñe'êva ñe'êngatu-portugués ha ojoavýva umi tapuiokuéragui iñe'êteîva hikuái ha oñe'êva ñe'êngatu añónte. Añetehápe, peteî hendápe he’i: “Era en verdad una provincia guaraní, débil, pobre, oscura, inerme, que pronto debía ser pisoteada por las patas de los caballos de la omnipotente tiranía, y cuyas más nobles cabezas debían pronto rodar por el suelo ensangrentado de la patria!!” “Ha'ékuri retâpehê guarani, ikangýva, imboriahúva, iñipytûva, ityre'yva, pya'e opyrûva'ekue hi'ári umi ipoguasu ha ipokarêva rymba kavaju, ha iñakângue katu ojeréva ñane retâ yvy huguypávare!!” Al referirse a la batalla de Palo Largo, en la que Genaro Berón de Astrada, gobernador de Corrientes, opuso valiente pero estéril resistencia a Echagüe (aliado a Rosas), el 31 de marzo de 1839. Upéikatu, ñe'êporavopyre rupi, he'i: “Mbovy térâ hetárô umi omanóva upe ñorairôme ha'eva'ekue guarani ñe'êhára, ha'ekuéra oñemoherakuâporâva'erâ ha ojekuaava'erâ argentino teetéramo, umíva añoite ha'égui umi ome'êva'ekue hekove Argentina rayhupápe (...)”. ...[Leer más]


diputados añetete educación tupi senador diputado asunción triple alianza guaraniñe'ê ñorairô guasu triple alianza brasil traducción david galeano olivera ateneo lengua ilustraciones cabichui biblioteca nacional- reprod cándilo lópez brasil-pe alonso barzana paraguái xix mocedades sa'ary'aty xix paraguáipe españa-ygua jejahéi -pe semanario upéicha añetehápe existía daniel sosa humaitá borromeo jeikove jepémo upe humaita borromeo marangatu jejukapa mbohapy tetâ aty paraguái ñemongu'e pirayú péicha semanario-pe pirajúpe lópez-pe señora báez decreto supremo excmo sr báez kuatia guasu karai guasu mburuvichapavête lópez kuatiahaipyre curupayty cabichuí cacique lambaré centinela estrella kurupa'ytýpe kavichu'i cacique lambare europa-guáva mburuvichapavêtépe cacique señalan caballero campos ferreira segovia contaba ko'â he'i caballero campos kuatiañe'ê oguerekova'ekue cacique lambarépe ñande ndaipórigui pucu pukúpe revelado virgen téllez catedral ñorairô ñembo'ekuéra semanario-guápe oñemyasâivo mbohapy tetâ joaju paraguái tupâsy ára tupâoguasu paraguarí tacuarí paraguari takuary ipahápe toicuaa opa toikuaákena ndaiporivéima opáma carta magna tetâ amandaje guasúpe upéva recalde decoud godoi silvano machaín collar asamblea amandaje ñe'êngatu brasil contada maranhao brasileño-kuéra maranhao-gua brasileño-kuéra parapegua amasonagua ñe'êngatu diversas pedro luiz sympson simpson bessa freire sympson heta ikatu ha'éniko ñe'êngatúgui paraguai portugués guaraníme il guarany gomes aipórô omoheñóikuri ñorairô guasu ambue misiones corrientes argentina corrientes-pe corrientes-gua oiménengo bartolomé mitre mitre upéicharô sarmiento upévape ha'ékuri genaro berón astrada echagüe rosas mas artigas upéikatu misiones occidentales-gui ñorairô guasúre uruguay mariscal lópez mariscal guarani pe umi avei triple alianza guaraniñe david velázquez seiferheld ateneo de lengua cultura guaraní archivo nacional biblioteca nacional carlos antonio lópez carlos de borromeo carlos de borromeo marangatu kuñakarai báez caballero campos paso pucu paso pukúpe convención nacional constituyente juan josé juan silvano josé bessa según josé bessa carlos gomes tanto bartolomé mitre ayerecó qaha catú provincia guaraní palo largo genaro berón de astrada misiones occidentales
* Los enlaces a sitios de terceros no constituyen patrocinio, aprobación o adhesión a dichos sitios o al contenido de dichos sitios. MOOPIO.COM no es responsable por ningún contenido de terceros.

Compartir en Facebook Compartir en Twitter Compartir en Whatsapp Noticias Populares Últimas Noticias
Diario HOY Diario HOY
Diario HOY | VIDEO | Iracundo destrozó la moto de su sobrino tras recibir insultos y amenaza
Un hombre destrozó a golpes la motocicleta de su sobrino luego de aparentemente recibir una amenaza con arma blanca. El hecho ocurrió en la zona de Paraguarí. [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario ABC Diario ABC
Cardenal presidirá la conmemoración del Viernes Santo en Luque - Nacionales - ABC Color
El Santuario Virgen del Rosario de Luque se apresta a revivir uno de los momentos más trascendentes del año litúrgico cristiano. Mañana, a partir de las 14:00 horas, la centenaria iglesia luqueña será el escenario de las conmemoraciones propias del Vie... [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Trece Trece
Si trabajás en Semana Santa, te deben pagar el doble, recuerda Ministerio de Trabajo - trece
Los trabajadores que presten servicio este jueves y viernes santo deben recibir doble remuneración, recuerdan desde el Ministerio de Trabajo. [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario La Nación Diario La Nación
La Nación / Trasportistas garantizan servicio de buses para el Viernes Santo
Si bien la mayoría de los viajes al interior del país y al extranjero en el marco de esta Semana Santa ya fueron realizados entre el Domingo de Ramos y este Miércoles Santo, aún existe una gran cantidad de pasajeros que se encuentran este jueves aborda... [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario La Nación Diario La Nación
La Nación / Celebran buena evolución de niño gravemente herido con machete
El niño Isaías Rafael de 2 años y 9 meses que había sido herido de gravedad con machete se encuentra con buena evolución en el Hospital del Traumas de Asunción, donde había sido trasladado desde el Hospital Materno Infantil Los Ángeles, de la Fundación... [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario ABC Diario ABC
Ñeembucú: competencia internacional de pesca es la atracción en Pilar - Nacionales - ABC Color
El Campeonato Internacional de Pesca, en su edición N° 53, ha llegado a la ciudad de Pilar con un ambiente de emoción y competencia palpable que sin duda se convierte en una de las atracciones más importantes dentro del departamento de Ñeembucú. [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario EXTRA Diario EXTRA
Buscan a niño de 12 años perdido en la zona de la Terminal
Para informes, habilitaron el número 147 de Fono Ayuda. [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario ABC Diario ABC
Hambre cero: ministro de Educación asegura que habrá “un antes y un después” con el cuestionado proyecto - Nacionales - ABC Color
En una de las entrevistas realizadas por la “Vocería del Gobierno”, el ministro de Educación, Luis Ramírez, habló sobre variados temas referentes a su área y uno de los puntos que abordó fue el proyecto Hambre cero, que pese a varios cuestionamientos y... [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario EXTRA Diario EXTRA
Con un palo destrozó la moto de su sobrino
Ambos ya habían discutido en ocasiones anteriores. El sobrino tenía orden de alejamiento de la familia, pero no respetó. [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Diario La Nación Diario La Nación
La Nación / Costanera Sur ya está habilitada hasta el domingo
A partir de este Jueves Santo y hasta el Domingo de Pascuas estará habilitada la Costanera Sur para todos los ciudadanos que quieran ir a conocer la obra y recorrer el tramo que unirá a la ciudad de Asunción con la de Lambaré. Durante estos días las ob... [Leer más]

Marzo 28, 2024    Nacionales
Noticias Populares Últimas Noticias